استان خوزستان در همسایگی خلیج فارس و اروند رود قرار دارد. این استان در جایگاهی راهبردی و ترانزیتی قرار دارد. خوزستان، پس از استان تهران، دارای بالاترین میزان تولید ناخالص در میان استانهای ایران میباشد. از نظر تاریخی، خوزستان یکی از قدیمیترین مناطق قابل سکونت در فلات ایران است که پیشینهٔ زندگی انسان در آن به ۲٬۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و شکلگیری تمدن ایلام در هزارهٔ سوم پیش از میلاد بازمیگردد..
خوزستان از شمال با استان لرستان، شمال غرب با استان ایلام از شمال شرق و شرق با استان چهارمحال و بختیاری، از جنوبشرقی با استان کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب با استان بوشهر و خلیج فارس و از غرب با کشور عراق همسایه است.
«خوزستان» در دوران باستان، به ویژه در دوره هخامنشی به دو ناحیه تقسیم میشد: بخشهای شمال و شمال شرقی که انشان (انزان) نام داشت و کوهستانها و جنگلهای فراوانی را شامل بود و ناحیه جنوبی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب و دشتهای حاصلخیز و جلگهای جنوبی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب و دشتهای حاصلخیز و جلگهای سرسبز و پرآب بوده است. بخشهای جنوبی که «ایلام» نام داشته یادآور تمدنهای دیرینه خوزستان است و بشدت تحت تأثیر فرهنگ «میانرودان» بوده و جغرافیای وسیعی را شامل میشده که حد فاصل لرستان و خوزستان و سواحل خلیج فارس امروزی است.
در سال ۵۵۸ پیش از میلاد پادشاهی کوروش بزرگ (کوروش دوم) در انشان (فارس) و خوزستان آغاز شد و پایتخت هخامنشیان به شوش منتقل شد.
«استرابون» جغرافیدان عهد باستان، خوزستان را از حاصلخیزترین جلگههای جهان میداند؛ زیرا رودخانههای زیادی این دشت را آبیاری میکرده که امکان کشاورزی و آبادانی را در این منطقه میسر میساخته است. شاید بر همین اساس بوده که عدهای بر این باورند که نام این سرزمین «هند» یا «اند» بوده که به معنی «جایی با آبهای فراوان» است.
دربارهٔ آبادی مرکز خوزستان در کتاب «احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم» تألیف «ابو عبدالله محمد بن احمد مقدسی» جهانگردی از بیتالمقدس آمده است:
«شوشتر در همه این سرزمین، خوشتر، استوارتر و مهمتر از آن شهری نباشد. نهر به دور آن میچرخد نخلستان و باغها آن را فرا گرفتهاند. بافندگان ماهر پنبه و دیبا در آن بسیارند از همه شهرها برتر است، اضداد را در خود جمع و در نزد جهانیان شهرت دارد؛ و دربارهاش گفتهاند آن همچون بهشتی است. باغهایش پر از ترنج و انار خوب، انگور و گلابی عالی و خرما میباشد. بهشت، خوزستان است دیبای آن را به مصر وشام میبرند، مردمش با خوشی عمر میگذرانند.»
همچنین در سفرنامه «ابن بطوطه» جهانگرد مراکشی میخوانیم:
«سر انجام به شهر تستر (شوشتر) رسیدم که در قلمرو اتابک و سر حد بین دشت وکوهستان است. شهری بزرگ، زیبا، خرم و دارای پالیزهای نیکو و باغهای عالی است این شهر محاسن زیاد و بازارهای معتبر دارد و از شهرهای قدیمی است. در دو طرف رودخانه باغ قرار دارد و محاذی دروازه دسبول مانند بغداد و حله جسری از کشتیهای کوچک درست کردهاند، میوه در تستر فراوان است، خیرات و برکات این شهر بسیار و بازارهای آن در خوبی بیمانند میباشد.»
وجود مراکز علمی و فرهنگی همچون دانشگاه جندی شاپور در این استان دال بر اهمیت و رونق این منطقه است که استادان بزرگ دانش پزشکی را از یونان، مصر، هند و روم گرد هم آورده بوده است. این دانشگاه را ساسانیان بنیانگذاردند. این دانشگاه پزشکی که به دستور شاپور اول (۲۴۱–۲۷۱ م) به سبب وجود آب و هوا و طبیعت پربار و مناسب در گندی شاپور (نزدیک دزفول) ساخته شد. توسط شاپور دوم (ذوالاکتاف) مرمت و بازسازی گشت و در زمان انوشیروان تکمیل و توسعه یافت. دانشمندان و شاعران بزرگی همچون ابونواس حسن بن هانی اهوازی، که از ارکان شعر عرب است، عبداله بن میمون اهوازی، نوبخت اهوازی منجم و فرزندانش، جورجیس پسر بختشوع گندیشاپوری و شاعران شیعی، مانند ابن سکیت و دعبل خزائی که با اشعار خود ولایت و امامت را پاس داشتهاند و زبان به مقاومت گشودهاند از همین منطقه برخاسته و در این دیار زندگی میکردهاند.
در سال ۲۲۴ میلادی، اردوان پنجم به وسیله اردشیر بابکان حاکم فارس (بعدها اردشیر یکم ساسانی) در نبرد هرمزدگان واقع در استان خوزستان کنونی، شکست خورده و کشته میشود. طی این رویداد پادشاهی ۴۷۱ ساله اشکانیان پایان میپذیرد.
موزههای خوزستان گنجینههای ارزشمندی از تاریخ چندهزارساله این سرزمین را در خود جای داده اند و آثار به نمایش گذاشته در این موزه ها که با پیشینه تاریخی و فرهنگی مردم منطقه گره خورده است بهعنوان جاذبههای گردشگری از اهمیت بسیاری برخوردارهستند. استان خوزستان به واسطه قدمت و پیشینه کهن دارای آثارو بناهای تاریخی ارزشمندی در شهرهای مختلف است که با داشتن اقیلمهای متفاوت و درکنار طبیعت زیبا ، موزههای متنوع و مختلفی داردکه آثار به جای مانده از تمدن های کهن و آثار معاصر را در خود جای داده است
موزه باستان شناسی ایذه
موزه باستان شناسی ایذه بزرگترین موزه جنوب غرب ازلحاظ تعداد اشیاء، مساحت و تنوع آثار است که متشکل از هفت تالار تخصصی، بیش از ۵۰۰ شی و تصویر باستان شناسی از ادوار مختلف تاریخی تا عصر معاصر است.
این موزه با مساحت سه هزار و ۷۰۰ مترمربع و در فضای نمایشی یکهزار متر مربع، در یک طبقه ساخته شده است و جزو بزرگترین موزههای تخصصی کشور از لحاظ باستانشناسی به شمار میرود.
آثار به نمایش درآمده در موزه باستان شناسی ایذه شامل ادوات سنگی متعلق به ۵۰ هزار سال پیش از دوره پارینه سنگی تا آثار دوره قاجاریه است.
سفال های منقوش، مهره های سنگی، سردوک های سفالی و ادوات شاخص دوره آغاز روستا نشینی و یافته هایی همچون آجر نوشته های عیلامی، پیکرک های ایزدان و ایزدبانوان عیلامی، ساخته های فلزی همچون شمشیر، نیزه، انواع سکه ها از دوره تاریخی در این موزه قابل مشاهده است.
اتاق تدفین و اتاق الیمایی شناسی با یافته هایی از منطقه شمی از دیگر اجزای تماشایی این موزه است که شرایط مطلوبی را از نظر بصری برای بازدیدکننده فراهم می کند.این موزه که هر ساله با استقبال خوبی روبرو می شود که از این منظر موزه می تواند به صورت محرکی قوی برای توسعه، رشد فرهنگی و گردشگری آن منطقه به شمار رود.
علاقمندان برای بازدید از موزه میتوانند به خیابان شهید مطهری، ساختمان سابق جهاد کشاورزی، درمحوطه اداره میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایذه مراجعه کنندو از این طریق با سرزمین تاریخی خوزستان آشنا شوند.
موزه آبادان
موزه آبادان که یکی از موزه های قدیمی ایران و از جاذبه های گردشگری آبادان محسوب می شود در سال ۱۳۳۸احداث شد و مجموعه آثاری از دوره ما قبل تاریخ و آثاری از دوره های متأخر تا دوره قاجاریه را در خود جای داده است .
از ویژگی های موزه آبادان می توان به ساختمان گنبدی شکل آن اشاره کرد که از مقبره دانیال نبی در شوش الهام گرفته شده و ارتفاع گنبد ۲۲.۵ متر است؛ موزه آبادان در یک طبقه و دارای یک تالار اصلی و دو تالار جنبی است.
تالار اصلی، محل نمایش آثار دائمی موزه از جمله آثار بدست آمده از شوش و آثار دوره صفوی و قاجاری است و در بخش دیگری از موزه آثار مردم شناسی و پوشاک سنتی مردم خوزستان به نمایش گذاشته شده است.
این موزه که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است در محله بوآرده شمالی در ضلع جنوبغربی دانشکده نفت آبادان و با وسعت تقریبی یکهزار و ۸۰۰ مترمربع در سال ۱۳۴۰ به بهرهبرداری رسید و در دوران دفاعمقدس تعطیل و دوباره از پنجم مهرماه ۱۳۸۲ در سالروز شکست حصر آبادان بازگشایی شد.
در آبادان موزه های دیگری از جمله موزه بنزین خانه آبادان،موزه کارآموزان، موزه تنوع زیستی آبادان و باغ موزه دفاع مقدس نیز وجود دارد که ثبت لحظات خوبی را برای علاقمندان به تاریخ فراهم می کند.
موزهها جذابترین جاهای دیدنی هر منطقه هستند و این جاذبهها به شما برای آشنایی با فرهنگ و تاریخ آن منطقه کمک میکنند، محوطه ی باستانی شوش از مهم ترین و باشکوه ترین سکونتگاه های شناخته شده در جهان با قدمتی چند هزار ساله است.ناحیه ای وسیع که بناها و سازه های معماری بسیار متنوعی را در بر می گیرد.موزه شوش هم که دراین محوطه قرار دارد یکی از مهمترین موزه های اشیای ایران باستان به شمار می رود.
موزه شوش
کاوش های باستان شناسی در شوش با کشف حجم عظیمی از آثار و اشیاء فرهنگی همراه بودکه باعث ساخت موزه شوش در سال ۱۳۴۵ شدواشیاء به نمایش درآمده در آن اشیاء به دست آمده از حفاری های منطقه است که از این نظر یکی از معروفترین موزه های نگهداری اشیاء باستانی است.
آثار به نمایش درآمده مربوط به دوره های پیش از تاریخ تا قرن ششم هجری قمری است و این آثارعبارتند از مجسمه ها و سرستون های سر مسجد و بردنشانده مسجدسلیمان و آپادانای شوش، تابلوهای سفالی و سنگی و خمرهای سفالی، مجسمه های خدایان، تزیینات دیواری سفالی و خط نوشته های عیلامی، اکدی، پارسی باستان، آرامی، سریانی و پهلوی میانه، گوی های سفالی، گل میخ های تزئینی و غیره که در موزه شوش نگهداری می شوند.
از دیدنی ترین اشیاء این موزه، بخشی از کاخ آپادانا است که در دوره داریوش هخامنشی ساخته شده بودو تنها تفاوت این کاخ با تخت جمشید وجود سنگ نگاره های رنگین در کاخ آپادانا بوده است.
سنگ نگارههای لعابدار و رنگینی که در دیوار کاخ آپادانا بوده و اصل آن در موزههای خارجی نگهداری میشود، به شکل بازسازی شده در این موزه به نمایش در آمده است.
در این باغ موزه آثار و اشیای تاریخی زیادی از دورههای هخامنش و دورههای تاریخی گذشته که در این شهرستان و خوزستان زندگی میکردند اعم از ابزارهای کشاورزی، زینتی، مجسمهها و ظروف که اغلب از سنگ ساخته شدهاند نگهداری میشود و تونل زمانی از سیر تکامل زندگی ۶ هزار ساله بشر را به نمایش در آورده است.
موزه مردم شناسی دزفول
موزه مردم شناسی دزفول در حمام کرناسیون که از بناهای اواخر دوران زندیه و اوایل قاجاریه می باشد دایر شده است و مرمت آن از سال ۸۲ آغاز شد و در سال ۱۳۸۵ به موزه مردم شناسی تبدیل شد.
در این موزه، انواع آداب و رسوم و مشاغل سنتی دزفول به نمایش گذاشته شده و در قسمت گرمخانه، آثار فلزی دیدنی و دست نوشته هایی از شخصیت های دزفول، در معرض دید بازدیدکنندگان است.
موزه از بخشهای مختلفی تشکیل شده و ویژگی های فرهنگی و مردم شناختی مردم دزفول به نحو زیبایی به نمایش گذاشته است همچنین ورودی موزه شامل نمایش یک حمام قدیمی و مشاغل وابسته به آن مانند جاجیم بافی، نمدبافی، خراطی، آهنگری و مسگری و نیز نمایش یک خانه قدیمی در دزفول است.
کشاورزی سنتی دزفول را در ورودی گرم خانه حمام می بینیم و در بخشهایی میانی گرمخانه نسخه های خطی، اسناد و مدارک مالی واشیاء و زیورآلات در معرض دید قرار دارد و در انتهای گرمخانه نیز مراسم سنتی عروسی دزفول به نمایش گذاشته شده است.
موزه هفت تپه
موزه هفت تپه در پنج سال گذشته به عنوان موزه برتر از سوی ایکوم ایران معرفی شده است همچنین موزه هفت تپه نقش پر رنگی در بازشناسی و معرفی تاریخ مسکوت و سر به مهردوره عیلام دارد.
این موزه که در محوطه باستانی هفت تپه، در نزدیکی شوش قرار دارد از موزهها و جاهای دیدنی شوش به شمار میآید و مجموعه این موزه اشیایی را دربرمیگیرد که در منطقه هفت تپه کشف شدهاند.
موزه هفت تپه در سال ۱۳۳۹ توسط دکتر عزت الله نگهبان ساختن آن آغاز و در سال ۱۳۵۲ به پایان رسید ساختمان آن با الهام از سبک معماری بومی، متناسب با شرایط اقلیمی و با برداشتی از سبک معماری ایلامی آن دوران ساخته شده، تا محلی برای نمایش آثار بدست آمده از کاوش ها برای عموم مردم، بازدیدکنندگان و علاقه مندان باشد.
نمایشگاه موزه شامل ۲ بخش است. دربخش اول پوسترهای مربوط به فعالیت های پایگاه چغازنبیل و هفت تپه نمایش داده شده و بخش دوم به اشیاء بدست آمده از حفاریهای دکتر نگهبان و حفاریهای انجام شده اخیر در محوطه های هفت تپه اختصاص دارد.
این اشیاء از نظر تاریخی مربوط به اواسط هزاره دوم ق . م بوده و نمونه ای از آنها شامل اشیاء سفالی ( تابوتهای سفالی، خمره سفالین، گور خمره، کوزه ، تنگ های سفالی با کف دکمه ای )، پیکرک ها و مجسمه ها (مجسمه نوازندگان، الهه باروری )، اشیاء فلزی ( پیکانهای مفرغی، اسکنه و مغار مفرغی، دکمه های مفرغی)، اشیاء سنگی ( تیغه های سنگی، هاون، پاشنه سنگی در ) گل میخ لعابدار، آجرنوشته ها و گل نوشته ها ( مربوط به چغازنبیل و هفت تپه )، ماکت های مربوط به محوطه تاریخی چغازنبیل و غیره می باشد.
این موزه به واسط
ه نزدیکی به محوطه تاریخی هفت تپه و چغازنبیل به عنوان یک اتاق برای معرفی داشتههای چغازنبیل و هفت تپه اقدام میکند و پژوهشگران از مراکز علمی بین المللی و ملی و محلی به موزه میآید.
سه اثر از آثار موزه هفت تپه در فهرست آثار ملی منقول کشور به ثبت رسیدند که شامل مجسمه شیر عقاب، ظرف سفالی با چهره انسان و لوح گلی است.
موزه ها در رشد کارآفرینی و توسعه صنعت گردشگری فرهنگی نقش مهمی دارند که باید در بهبود کیفیت موزهها تلاش کرده و بر تعداد موزهها در مکانهای مختلف کشور افزود.
خوزستان ، استانی است با چندین صنایع دستی شاخص که هر کدام، قدمتی طولانی دارند. صنایع دستی خوزستان از تنوع بالایی برخوردار بوده و مواد اولیه ی ساخت آن، غالبا از همین استان تامین میشود. صنایع دستی به عنوان بخشی از فرهنگ و هویت یک قوم و ملت به شمار می روند که معمولا بر اساس مواد اولیه و متریال موجود در یک منطقه جغرافیایی تولید می شوند. بشر از هزاران سال قبل فهمید که برای ادامه حیات خود نیاز دارد که از منابع طبیعی اطراف خود نیازهایش را تامین کند. به همین دلیل صنایع دستی در مناطق جغرافیایی با هم تفاوت هایی دارند. با گسترش تجارت و کسب و کار صنایع دستی در نقاط مختلف دنیا داد و ستد شدند، و همین موضوع باعث رونق آنها شد. البته این کار زمینه تقلید را نیز فراهم کرد اما از آنجایی که متریال، دانش و ذوق هنری در افراد و قوم های مختلف با هم متفاوت است، به همین دلیل صنایع دستی با یکدیگر تفاوت دارند. ایران کشوری است که از مهدهای تمدن در دنیا به شمار می رود و در ایران مناطق مختلفی وجود دارد که صنایع دستی آنها در سراسر کشور و حتی خارج از مرزهای ایران زبانزد است که از جمله این مناطق می توان به خوزستان و تمدن شوش در قلب آن اشاره کرد. این موارد باعث شده اند که در این استان انواع صنایع دست با پشتوانه چند هزار سال وجود داشته باشند. در ادامه تعدادی از صنایع دستی خوزستان معرفی می شوند.
نخل یا همان درخت خرما به همراه نی از پوشش های گیاهی و غالب استان خوزستان به شمار می روند و به همین دلیل از برگ های این درختان و گیاهان صنایع دستی مختلفی تولید می شود که ریشه آنها به هزاران سال قبل برمی گردد. کپوبافی یکی از صنایع دستی است که از برگ و ساقه گیاهان تولید می شود و شباهت زیادی به حصیر بافی دارد. تفاوت عمده کپوبافی و حصیربافی در این است که در کپوبافی برای جلوگیری از سادگی کار، از رشته های نخ های رنگی جهت تزیین استفاده می شود. معمولا برای تزیین کپوها گاهی از منگوله ها نیز استفاده می شود. از این صنایع دستی خوزستان می توان برای امورات کاربردی و تزیینی استفاده کرد.
افشارها یکی از قوم های با اصالت و قدیمی ایران هستند که به دلایل شرایط خاص زندگی خود، در نقاط مختلفی از ایران سکونت دارند و یکی از معروفترین شاخه های این قوم بزرگ در استان خوزستان است. افشارهای استان خوزستان صنایع دستی مختلفی دارند و یکی از بهترین آنها که شهرت جهانی دارند، گلیم افشار خوزستان است. این گلیم از لحاظ تکنیک بافت و طرح های آن شباهت زیادی به گلیم های لر دارد. طرح این گلیم ها معمولا با نمادهای لوزی شکل که مضمون آنها مرتبط با کشاورزی، آب و هوا و زندگی عشایری است، بافته می شود. همچنین گلیم های افشار خوزستان را می توان از لحاظ طرح به گلیم های دو کله (یا دو ترنج) و سه کله تقسیم بندی کرد. استفاده از پشم های مرغوب، رنگرزی تمام گیاهی پشم ها و بافت زیبای چاکدار و محکم اشاره نمود.
استان خوزستان یکی از مهدهای تمدن بشر به شمار می رود و قالیبافی به عنوان یکی از قدیمی ترین صنایع دستی این استان به شناخته می شود. قالی های این استان معمولا با نقوش ایلیاتی و ذهنی بافته می شوند. قالی خوزستان با پشم های مرغوب منطقه و رنگرزی سنتی بافته می شود و ابعاد آن معمولا کوچک پارچه تا متوسط می باشند.
گیوه بافی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی استان خوزستان به شمار می رود که در شهرهای شوشتر، دزفول و بهبهان با رونق خوبی انجام می شود. گیوه ها پاپوش و کفش های سنتی هستند که از قرن ها قبل در نقاط مختلف ایران تولید می شدند اما ویژگی های بهتر گیوه خوزستان باعث شهرت آن شده است. در این استان از مواد اولیه کاملا طبیعی برای تولید گیوه استفاده می شود که از جمله آنها می توان به پارچه های نخی و پنبه ای، چرم طبیعی، نخ های طبیعی، موی بز و چسب کتیرا اشاره کرد. استفاده از متریال کاملا سنتی باعث شده که استفاده از گیوه خوزستان هیچگونه حساسیتی به همراه نداشته باشد.
در استان خوزستان و از قرن های گذشته بافت زیلو و زیرانداز رواج داشته است اما با ورود دین اسلام تحولی در بافت این زیراندازها صورت گرفت و برای اقامه نماز یک زیرانداز خاص طراحی و تولید شد که با نام احرامی شناخته می شود. احرامی ها سجاده هایی هستند که در ابعاد کوچکی مثل 90×70 سانتی متر تولید می شوند و تکنیک بافت آنها به صورت کاملا سنتی و بر روی دارهای دو وردی انجام می گیرد. همچنین مواد اولیه این زیراندازها از نخ پنبه ای و پشم می باشد. از مهمترین مناطق بافت احرامی خوزستان می توان به شوشتر، بهبهان و دزفول اشاره کرد.
حصیر بافی یکی از صنایع دستی پرکاربرد استان خوزستان به شمار می رود که شهرهای خرمشهر، آبادان، شادگان و دشت آزادگان از مهمترین مناطق تولید آن به شمار می روند. حصیرها در این استان با استفاده از برگ های نخل و نی و با دو تکنیک کلی درهم رفته یا همان مشبک و همچنین روش مارپیچ تولید می شوند. حصیر بافی در خوزستان به عنوان یک صنایع دستی ارزشمند برای موارد مختلفی استفاده می شود که از جمله آنها می توان به عنوان زیرانداز، پوشش سقف و همچنین پرده اشاره کرد. ابعاد حصیر خوزستان معمولا کوچک پارچه است اما معمولا در بین عشایر گاهی می توان نمونه های بزرگ پارچه آنها را نیز مشاهده کرد.
یکی دیگر از صنایع دستی خوزستان، هنر خراطی است. خراطی به هنر و صنعتی گفته می شود که در طی آن نقش هایی بر روی چوب حک می شود. شهرستان دزفول یکی از مهمترین مراکز استان خوزستان به شمار می رود که از قدیم صنایع دستی خراطی خوزستان در آن تولید می شدند. میل های زورخانه، مبلمان، جالباسی، نی قلیان، جعبه های چوبی و مهرهای سنتی از مهمترین صنایع دستی خراطی خوزستان به شمار می روند. اگر قصد تهیه سوغات از صنایع دستی خوزستان برای خانم های خانه دار را دارید، توصیه میکنیم حتما نگاهی به صنایع دستی خراطی این استان بیاندازید.
از دیگر صنایع دستی خوزستان ، میتوان به عبابافی اشاره کرد که قدمتی پانصد ساله در این استان دارد. اعراب خوزستان لباس خاص و محلی خود را دارند و عبا به عنوان یکی از اجزای لباس آنها به شمار می رود به همین دلیل از گذشته عبا بافی در این استان عرب نشین رواج داشته است و در حال حاضر نیز بافت عبا به صورت سنتی در این منطقه تولید می شود و شهرستان بهبهان به عنوان مرکز عبا بافی این استان به شمار می رود. به عبارت دیگر عبای بهبهان از محبوبیت و شهره بسیار بالایی برخوردار است و دلیل اصلی این موضوع استفاده از مواد اولیه با کیفیت مثل پشم شتر و همچنین پشم گوسفند عربی می باشد. امروزه با وجود اینکه تولیدات عبا بافی خوزستان به میزان قابل توجهی تنزل یافته اما همواره از داخل و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس برای آنها سفارشاتی وجود دارد.
امروزه تولید انواع صنایع دستی در استان خوزستان انجام می شود که برخی آنها ریشه در تاریخ این استان دارند و برخی دیگر به تقلید از دیگر مناطق کشور تولید شده اند. به طور کلی از دیگر صنایع دستی استان خوزستان می توان معرق کاری، فلزکاری، میناکاری، ورشو سازی، قلم زنی و محصولات عشایری و چرمی اشاره کرد.
وجود این صنایع دستی متنوع و زیبا، یکی از مهم ترین مولفه های اقتصاد گردشگری خوزستان است که شما را با فرهنگ غنی و دارای قدمت این سرزمین و هنر دستان مردمان آن آشنا خواهد کرد.